De koning zou weer de touwtjes in handen kunnen nemen bij de formatie van een nieuw kabinet.

Den Haag, woensdag, 10 december 2025
Een groep partijen wil dat koning Willem-Alexander weer een formele rol krijgt in het formatieproces, zoals tot 2012 gebruikelijk was. Ze wijzen op herhaalde mislukkingen met verkenner- en informateurbenoemingen sindsdien. De steun voor deze terugkeer groeit, maar een meerderheid is verre van zeker.

Koning terug in formatie? Partijen proberen oude rol te herstellen

Een groep partijen, waaronder SGP, VVD, CDA, BBB en ChristenUnie, pleit ervoor om koning Willem-Alexander weer een formele rol te geven in het kabinetsformatieproces [1]. Tot 2012 was het gebruikelijk dat het staatshoofd na verkiezingen een informateur of formateur aanwees, maar sindsdien heeft de Tweede Kamer dat proces overgenomen [1]. De SGP, namens deze vijf partijen, noemde de afgelopen formatiefases „een debacle” vanwege herhaalde problemen rond benoemde verkenner en informateur [1]. Zo trad D66’er Hans Wijers op nadat een privébericht werd gelekt waarin hij VVD-leider Dilan Yeşilgöz een „feeks” noemde [4]. Eerder lekte in 2021 informatie uit via verkenner Kajsa Ollongren, en in 2023 stapte PVV’er Gom van Strien op wegens zakelijke malversaties [4]. Volgens SGP-Kamerlid André Flach schaadt dit het aanzien van de Tweede Kamer [1]. De motie werd ingediend tijdens het debat over de begroting van Algemene Zaken en het Koninklijk Huis op 9 december 2025 [6].

Steun wankelt, oppositie ziet risico voor koningshuis

Hoewel de motie sympathie kent, is een meerderheid verre van zeker. De indienende partijen beschikken gezamenlijk over vijftig zetels, precies de helft van de Kamer [1]. Partijen als D66, GroenLinks-PvdA, SP en FVD zijn principieel tegen een uitgebreidere rol voor het koningshuis en zien het als een achterhaald stelsel [4]. Ook JA21 is sceptisch: fractievoorzitter Joost Eerdmans zei „niet per se” een rol te zien voor de Koning en vreest dat het staatshoofd zelf in diskrediet kan raken als het formatieproces mislukt [1]. Hij waarschuwde dat ophef dan niet meer valt te koppelen aan de Kamer, maar direct op het koningshuis afstraalt [4]. De stemming vindt volgende week plaats, maar op 9 december 2025 werden geen stemmingen over deze motie geregistreerd [5]. De demissionair premier Dick Schoof en de Koning zelf benadrukten beide dat het formatieproces nu volledig in handen van de Kamer ligt – een keuze die in het Reglement van Orde is vastgelegd [1].

Formatie in laatste fase, maar koning blijft informeel betrokken

Tegelijkertijd loopt het huidige formatieproces op zijn einde. Informateur Sybrand Buma, CDA’er, bood op 8 december 2025 zijn eindverslag aan [3]. Hij adviseerde D66, VVD en CDA om verder te praten over een coalitie, mogelijk als minderheidskabinet [2]. Diezelfde dag ontving de Koning Buma voor een informele bijprat over de stand van zaken – een gebaar van continuïteit, maar zonder formele bevoegdheid [3]. De discussie over de rol van de Koning richt zich dan ook op toekomstige formaties, niet op de huidige [1]. Flach baseert zijn voorstel ook op het 2023-advies van de Raad van State over het belang van een vast ambt in de formatie, wat stabiliteit zou brengen [6]. Of Nederland terugkeert naar het tijdperk van de koninklijke initiatiefnemer, hangt nu af van één ding: de uitkomst van een enkele stemming in de Tweede Kamer.
Bronnen: