De politieke schaakpartij is begonnen en de grootste partij zit niet aan tafel.

Den Haag, donderdag, 13 november 2025
Na de verkiezingen van oktober 2025, waarin PVV en D66 elk 26 zetels wonnen, debatteert de Kamer over een formatie waarbij de grootste partijen buiten spel worden gezet. De meest opvallende claim: ‘Hef de blokkade van de PVV op en je hebt voor Kerst een kabinet’.

De formatie begint zonder de grootste partijen

Op donderdag 13 november 2025 debatteerde de nieuwe Tweede Kamer over het verslag van verkenner Wouter Koolmees, die adviseert dat D66 en CDA de komende drie weken inhoudelijke gesprekken voeren over een ‘positieve agenda’ op vijf kernthema’s: migratie, wonen, veiligheid/defensie, stikstof en economie [1]. Koolmees overhandigde zijn verslag op 11 november aan Kamervoorzitter Martin Bosma, en de Kamer besprak het de dag daarna [2]. Zowel PVV als VVD kritiseerde het plan. PVV-leider Geert Wilders claimde: ‘Hef de blokkade van de PVV op en je hebt voor Kerst een kabinet’ [1]. VVD-leider Dilan Yesilgöz noemde de tussenfase ‘onnodig’ en stelde dat Nederland geen tijd te verliezen heeft [1]. JA21-leider Eerdmans benadrukte dat ‘rechts stemmen mainstream is’, en dat de kiezer merendeels rechts heeft gestemd [1].

D66 en CDA in de leiding, andere partijen aan de zijlijn

D66 en CDA, die beide flink wonnen bij de verkiezingen van 28 oktober 2025, worden gezien als de meest realistische uitgangspunten voor een coalitie zonder PVV of FVD, die beide zijn uitgesloten van deelname [1]. D66-leider Rob Jetten en CDA-leider Sybrand Bontenbal zullen gezamenlijk een inzichtelijk document opstellen, met als doel een meerderheidskabinet te bereiken [1]. Bontenbal waarschuwde dat te veel thema’s de formatie zouden vertragen: ‘Drie weken is te kort om de hele kerstboom op te tuigen’ [3]. Hij benadrukte dat ‘het landsbelang moet boven partijbelang gaan’ [1]. Ondertussen blijft de VVD morrend instemmen met het plan, al voelt de partij zich ‘op de vingers getikt’ omdat ze niet direct aan tafel zit [4].

Een nieuw kabinet voor 9 december?

De formatiefase tussen D66 en CDA loopt maximaal tot 9 december 2025 [1]. Als die deadline wordt gehaald, zou een nieuw kabinet nog voor de kerstvakantie kunnen worden geïnstalleerd — een doel dat veel partijen noemen, al heeft Koolmees weinig hoop op een snelle afronding [1]. De Kamer moest op 13 november beslissen over de benoeming van Hans Wijers (D66) en Sybrand Buma (CDA) als informateurs, een motie die naar verwachting zou slagen [1]. De nieuwe Kamer, geïnstalleerd op 12 november, telt 65 vrouwen, 84 mannen en één non-binair lid, met een gemiddelde leeftijd van 44 jaar [1]. Jan Struijs (50Plus) sprak op 13 november zijn eerste toespraak, waarin hij zei: ‘Diep besef wat democratie betekent’ [1].
Bronnen: