de politieke schaakpartij is begonnen: leiders verzamelen in het catshuis voor de eerste zet

Den Haag, dinsdag, 4 november 2025
D66 won de verkiezingen en kiest de ex-minister Wouter Koolmees als verkenner. Hij moet een coalitie bouwen, terwijl VVD-leider Yesilgöz de deur dichtgooit voor GroenLinks-PvdA. De formatie is officieel van start gegaan.

de politieke schaakpartij is begonnen: leiders verzamelen in het catshuis voor de eerste zet

D66 won de Tweede Kamerverkiezingen van 3 november 2025 en kiest daarom de verkenner voor de kabinetsformatie [1]. De partij wijst Wouter Koolmees aan, een ervaren politicus en voormalig minister van D66 [2]. Koolmees is ook directeur van de NS en speelde eerder een rol in formatiegesprekken na de verkiezingen van 2017 [2]. De formatie is dinsdag 4 november 2025 officieel van start gegaan, toen kamervoorzitter Martin Bosma alle lijsttrekkers ontving in het Catshuis [1][3]. Dit gesprek is de eerste formele stap in het formatieproces [1]. De bijeenkomst was oorspronkelijk voorzien voor vrijdag 31 oktober, maar werd uitgesteld omdat de uitslag nog niet definitief was [1].

koolmees moet bruggen slaan, maar de wegen zijn smal

Koolmees moet alle coalitieopties in kaart brengen, inclusief de wensen en blokkades van de partijen [1]. D66-leider Rob Jetten geeft de voorkeur aan een coalitie met VVD, CDA en GroenLinks-PvdA, samen goed voor 86 zetels [4]. Maar VVD-leider Dilan Yesilgöz heeft herhaaldelijk verklaard geen zin te hebben in samenwerking met GroenLinks-PvdA [4]. Zij zei op 31 oktober 2025 dat die combinatie “helemaal niet ziet zitten” [4]. Een alternatief met JA21 levert te weinig zetels op: D66, VVD, CDA en JA21 komen samen op 75 zetels, één te weinig voor een meerderheid [1][5]. Dat komt omdat D66 niet de laatste restzetel krijgt, volgens de ANP-prognose [5]. Een vijfpartijenkoers is denkbaar, maar wordt door geen enkele lijsttrekker als voorkeur genoemd [4].

de rol van verkenner: rust brengen, geen inhoud forceren

De verkenner moet vooral rust brengen na een verhitte campagne en een inventarisatie maken van de politieke landschappen [6]. De functie bestaat sinds 2012 en is bedoeld als een beperkte taak, zonder inhoudelijke onderhandelingen [6]. In 2023 mislukte de aanstelling van Gom van Strien binnen twee dagen vanwege een fraudezaak [6]. Ook eerder duo’s stapten op wegens interne spanningen [6]. Paul Bovend’Eert, emeritus hoogleraar staatsrecht, waarschuwt dat de verkenner “zeer beperkt” moet blijven [6]. Als Koolmees inhoudelijk gaat onderhandelen, loopt het snel mis [6]. Zijn opdracht is duidelijk: rapporteer, breng geen partij, en zorg dat het proces niet direct strandt [6].
Bronnen: