Den Haag, dinsdag, 25 november 2025
De Raad voor de rechtspraak pleit op 25 november 2025 in een dringende brief voor meer rechterlijke onafhankelijkheid. De rechter mag geen politieke knecht worden, klinkt het. Afschaffing van het toetsingsverbod staat hoog op de agenda.
De Raad voor de rechtspraak heeft op 25 november 2025 een open brief gericht aan informateur Sybrand Buma, waarin zij de onderhandelende partijen D66 en CDA oproept de rechtsstaat centraal te stellen in de kabinetsformatie [1]. Voorzitter Henk Naves benadrukt dat politieke oplossingen voor urgente kwesties zoals woningbouw en migratie niet mogen leiden tot beperkingen van rechtsbescherming, want dat ondermijnt het vertrouwen in de democratie [1]. “Hieraan tornen om de urgente problemen van vandaag op te lossen, kan ertoe leiden dat de rechtsbescherming van morgen tekortschiet”, waarschuwt Naves [1]. De brief benoemt concrete aanbevelingen: een grondwettelijke basis voor de Raad, afschaffing van de ministeriële rol bij benoemingen en het opheffen van het toetsingsverbod, zodat rechters wetten kunnen toetsen aan de Grondwet [1].
Onafhankelijkheid rechter in gevaar
De Raad ziet met zorg dat politieke partijen steeds vaker pleiten voor beperking van rechterlijke toetsing, met name bij maatschappelijk gevoelige dossiers [1]. Naves: “Niet zelden wordt geopperd om beroepsmogelijkheden bij urgente dossiers te beperken. Het is belangrijk te beseffen dat het hier gaat om spelregels voor de overheid met betrekking tot de rechtsbescherming van mensen in een veel zwakkere positie” [1]. De onafhankelijkheid van rechters is volgens de Raad een pijler van de rechtsstaat, en geen onderhandelingsobject tijdens formatie [1]. De huidige situatie, waarin de minister invloed heeft op benoemingen en rechters geen wetten mogen toetsen op grondwettigheid, wordt gezien als een systemisch zwak punt [1]. Zonder ingrijpende hervormingen loopt Nederland volgens de Raad gevaar dat anti-institutioneel sentiment verder groeit [1].
Toekomst van de democratie op de balans
Naast structurele hervormingen pleit de Raad ook voor meer burgerschapsonderwijs, gericht op kritisch denken en het begrip van democratische waarden [1]. “Een toekomstige generatie met een kritisch denkvermogen, die onderscheid kan maken tussen feiten en desinformatie, en die de meerwaarde van de verworvenheden van de democratische rechtsstaat ziet, is van even groot belang”, aldus Naves [1]. De brief is een zeldzame, directe ingreep van het rechterlijk orgaan in het politieke proces, maar volgens de Raad noodzakelijk in tijden van toenemende politieke spanning en instellingsscepticisme [1]. De formatiegesprekken lopen op 25 november 2025 nog volop, waardoor de aanbevelingen nog invloed kunnen hebben op het akkoord [1]. Of en hoe Buma en de partijen hierop reageren, is op dit moment nog onduidelijk [alert! ‘geen informatie over reacties van informateur of partijen’].
Bronnen:
- www.rechtspraak.nl