Er zijn geen regels voor wie een verkenner mag aanwijzen na de verkiezingen in Nederland.

Den Haag, vrijdag, 31 oktober 2025
Na de verkiezingen is onduidelijk wie de verkenner kiest, want er bestaan geen formele regels. De grootste partij doet het meestal, maar dat is slechts een gewoonte sinds 2012 – niet de wet.

Geen regels, wel traditie

Er zijn geen formele regels voor wie een verkenner mag aanwijzen na de Tweede Kamerverkiezingen in Nederland [1]. Die keuze is afhankelijk van politieke conventie, niet van wet of reglement [1][2]. De gewoonte dat de grootste partij de verkenner levert, ontstond pas in 2012 en is sindsdien vier keer toegepast: in 2012, 2017, 2021 en 2023 [1]. Maar het blijft een gewoonte, geen verplichting [1][3]. Dat maakt de aanwijzing van een verkenner dit jaar extra lastig, want D66 en PVV liggen nek aan nek [2][4]. Op 31 oktober 2025 heeft D66 nog 15.155 stemmen meer dan de PVV, maar de uitslag van Venray en de briefstemmen uit het buitenland zijn nog niet bekend [4][5]. Pas daarna is duidelijk wie formeel de grootste partij is [4].

Uitstel van spel

Omdat de uitslag nog onduidelijk is, is de aanwijzing van een verkenner uitgesteld tot dinsdag 4 november 2025 [4][5]. Normaal gesproken komt de Tweede Kamer vrijdag na de verkiezingen samen, maar dit keer gebeurt dat pas drie dagen later [2][4]. PVV-leider Geert Wilders wil niet dat D66 een verkenner voordraagt zolang de definitieve uitslag ontbreekt [1][4]. Tweede Kamervoorzitter Martin Bosma (PVV) heeft besloten de bespreking met alle lijsttrekkers te verplaatsen [4]. De Kiesraad maakt de officiële uitslag bekend op 7 november 2025, maar de Kamer wacht daar meestal niet op [3]. De verkenningsfase begint dus met vertraging, terwijl de druk op een snelle formatie groot is [3].

Verkenner zonder basis in de wet

De functie van verkenner heeft geen basis in het geschreven staatsrecht [3]. Die rol werd pas ingevoerd in 2012, toen de koning(in) niet langer mocht verkennen [3]. Sindsdien is een verkenner een politicus uit een fractie, terwijl de informateur en formateur wél wettelijk geregeld zijn [3]. In 2023 werd een motie aangenomen dat de verkenner ‘een persoon met afstand tot de dagelijkse politiek’ moet zijn, maar die was niet bindend [1]. Toch koos de PVV toen senator Gom van Strien, een partijgenoot van Wilders [1]. Dat toont aan: wat er ook wordt besloten, de politieke realiteit telt [1][3].
Bronnen: